Opruimen oude bodemverontreiniging schept kansen voor de toekomst
Vlak naast het centraal station in Amersfoort, in de buurt van het Mondriaanplein, ligt het Vetgasterrein. Hier stond vroeger een fabriek die gas uit kolen haalde voor de verlichting van stoomtreinen. Het restproduct dat hierbij overbleef was teer. Het teer werd tot de jaren ’50 opgeslagen in bassins zonder afdichting en kon zo onbelemmerd de bodem inzakken. Nu staan er 280 filters die het restproduct, teer, heel veel teer, langzaam maar zeker uit de bodem oppompen. Over vijf jaar is de klus geklaard en kan het terrein worden ontwikkeld.
Het is niet de eerste keer dat het Vetgasterrein wordt gesaneerd. In 2003 werden er damwanden en bioschermen met persluchtfilters geplaatst, in de vorm van een trechter. Deze trechter moest de verontreiniging op z’n plek houden. Het risico is dat het smalste deel van de trechter verstopt, waardoor het teer er omheen gaat lopen. Een ander risico is dat het teer verder naar beneden zakt. “De klei van de Eemlaag houdt het teer nu nog tegen, maar het moet niet verder zakken. Dan komt het in het tweede watervoerend pakket (diepe grondwater) en gaat het zich verspreiden.”
Kauwgom
Toezichthouder Ludo is sinds 2018 bij de sanering van de voormalige Vetgasfabriek betrokken. Hij legt uit waarom deze verontreiniging om zo’n langdurige en zorgvuldige aanpak vraagt. “Teer is als kauwgom. Het lost niet op. We kunnen het dus niet oppompen met het grondwater. Het zit tot 12 meter diep, daardoor is ontgraven ook niet geschikt. Dat is veel te duur.” Tijdens de voorbereidingen die twee jaar duurden, werden onder andere explosieven uit de Tweede Wereldoorlog opgeruimd. “Tijdens deze werkzaamheden kwamen we kleine verontreinigingen tegen, die zijn nu opgeruimd. De kwaliteit van de bovenste meter grond is bekend en gesaneerd, dat maakt het aanleggen van kabels en leidingen makkelijker als straks het terrein daadwerkelijk wordt ontwikkeld.”
Langzaam afvoeren
Tijdens de voorbereiding is ook een buizenstelsel aangelegd en zijn er tien filters getest. Ludo: “Alle filters hebben sensoren. Omdat de weerstand van water en van teer anders is, herkent een sensor wat het is. Is het teer, dan doet de pomp een paar slagen en komt het teer in de buizen terecht waar het langzaam wordt afgevoerd.” Het lage tempo is noodzakelijk om te voorkomen dat de teer breekt; er moet zoveel mogelijk aan één stuk uit de bodem komen.
Monitoren
Nu de pompen hun werk doen, is het werk van Ludo nog niet gedaan. “We bespreken elk half jaar de voortgang en het grondwater wordt jaarlijks gemonitord. En het teer moet natuurlijk worden afgevoerd.” De belangrijkste gesprekspartner is de gemeente Amersfoort. De gemeente is als eigenaar van het terrein beschikkinghouder en verantwoordelijk voor de sanering.
Geen blauwdruk
De collega’s van de gemeente en Ludo als toezichthouder hadden niet altijd dezelfde belangen, maar wel hetzelfde doel: een schone bodem waar na de sanering veilig gebouwd kan worden. Ludo: “We doen het goed, of we doen het niet. Dat is het uitgangspunt.” Dankzij deze houding en de jarenlange gezamenlijke inspanningen wordt de complexe, grootschalige verontreiniging nu gesaneerd. Is de methode Vetgasfabriek een blauwdruk voor alle teerverontreinigingen? “Er zijn gelukkig niet veel teerverontreinigingen en elke locatie is uniek.”