Het belang van biodiversiteit: "Eenzijdigheid is kwetsbaar"

“Biodiversiteit is een natuurlijk systeem waarin alle aanwezige levensvormen – van bacteriën, schimmels tot wormen, planten met vruchten en apen – in meer of mindere mate van elkaar afhankelijk zijn. Samen zorgen ze ervoor dat het systeem, de biotoop, blijft functioneren.” Niet alle systemen hebben veel soorten, legt Chris uit. “In een woestijn bijvoorbeeld vind je alleen zeer gespecialiseerde soorten.” 

Mensen en biodiversiteit

Mensen hebben invloed op het aantal soorten die in een biotoop voorkomen. Dit kan positief zijn. Zo zijn otters in de jaren ’80 van de vorige eeuw uitgestorven in Nederland. Inmiddels zijn er weer een aantal otterpopulaties, nadat er begin jaren 2000 een aantal dieren zijn uitgezet. Maar over algemeen betekenen veel mensen en veel menselijke activiteiten dat de biodiversiteit afneemt. Vaak is dit een subtiel proces en kan het jaren duren voordat de gevolgen merkbaar zijn. Chris: “Biotopen veranderen door bijvoorbeeld stikstof: er komt een eenzijdige vegetatie en in deze vegetatie zit veel stikstof. Dit heeft invloed op de voortplanting van insecten. Soorten die goed tegen stikstof kunnen, nemen juist in aantallen toe.” 

Impact van verdwijnende soorten

Als één soort uit een natuurlijk systeem verdwijnt, heeft dit gevolgen voor andere soorten. Soms zij de gevolgen heel duidelijk: “Noord-Amerikaanse zwartvoetbunzings aten prairiehonden. Toen op prairiehonden werd gejaagd, verdween de zwartvoetbunzing ook.”  En dichter bij huis: “Myxomatose is een virus uit Zuid-Amerika dat in Europa werd geïntroduceerd om het aantal konijnen in te perken. In korte tijd kan nog steeds 90% van een populatie hieraan doodgaan. In duingebieden zie je daarna nauwelijks nog bunzingen en hermelijnen, die konijnen eten.” Een systeem met minder biodiversiteit wordt kwetsbaarder en de samenhang valt weg.  Chris: “Het instorten van soorten en systemen is sluipend en ongrijpbaar.” 

Gevaren verlies biodiversiteit

Onze voedselvoorziening wordt kwetsbaar door verlies van biodiversiteit: er zijn steeds minder insecten. Dit betekent minder wilde bijen en hommels om onze gewassen te bestuiven.  Ook de genetische variatie van gewassen neemt af.  Dit maakt de soort kwetsbaar: een aardappelziekte tast meteen enorme hoeveelheden aardappels aan omdat ze allemaal hetzelfde DNA hebben. Chris: “De natuurlijk voorvaderen van gewassen zijn genetisch gevarieerder en dan zijn er meer exemplaren die een ziekte overleven.”  Deze toegenomen kwetsbaarheid geldt ook voor vee. Eenzijdigheid betekent bovendien meer gevoeligheid voor plagen, zoals de eikenprocessierups. “Door bermen waar eiken staan veel te vaak te maaien, kreeg de rups vrij spel. Er was geen begroeiing meer waarin insecten leven en geen insecten betekent geen vogels, en vogels zijn natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups.” Om de eikenprocessierups te bestrijden, worden nu nestkastjes opgehangen en wordt er minder gemaaid. 

Biodiversiteit en de RUD Utrecht

Soortenbescherming is een onderdeel van de Omgevingswet. Toezichthouders van de RUD houden toezicht en handhaven om flora en fauna te beschermen. Wat zij vaak tegenkomen, is isolatie zonder ecologisch onderzoek en maatregelen voor vleermuizen, huismussen en gierzwaluwen. Dankzij handhaving en veel aandacht doen grote bedrijven dit inmiddels goed. Maar vooral bij particulieren en door kleinere bedrijven verdwijnen dagelijks verblijfplaatsen van vogels en vleermuizen door isolatie. Een voorbeeld van de salamitactiek, vindt Chris. Langzamerhand zijn er minder dieren van een soort, en op lange termijn kunnen deze helemaal verdwijnen. Minder soorten worden dan het nieuwe normaal. Dat is het verschuivende baselinesyndroom. Chris: “De achteruitgang van de biodiversiteit lijkt daardoor mee te vallen, als je maar niet teveel kijkt naar hoe het een aantal decennia eerder was.”  Als voorbeeld noemt hij egale grasvelden die nu veel in ons landschap voorkomen, waar in feite weinig leeft. Eén generatie geleden groeiden er allerlei soorten gras en weidebloemen, waar insecten leefden die weer voedsel waren voor andere dieren. Toen waren graslanden met veel meer biodiversiteit gewoon.

Wat kun jij doen?

Wil je biodiversiteit beschermen en bevorderen? Schakel dan bij werkzaamheden aan en om je huis altijd bedrijven in die volgens de regels werken. Dit betekent: een ecologische Quickscan en, als er beschermde soorten voorkomen, het werk bijvoorbeeld buiten het broedseizoen uitvoeren of nestkastjes plaatsen. Laat je iets bouwen? Zorg dan bijvoorbeeld voor stootvoegen voor vogels en vleermuizen. Als je een tuin hebt: plant  struiken, bomen en planten die van nature in Nederland voorkomen. Dan komen er al snel insecten, en die trekken weer andere dieren aan. 

Meld mogelijke overtredingen

Zie je schade aan bomen of planten of dat dieren worden verstoord of gedood? Meld dit bij onze toezichthouders via 0800  0225510 of met dit digitale formulier.